Terapia humanistyczna, jak sama nazwa sugeruje, w centrum zainteresowania stawia “człowieczeństwo” jednostki ludzkiej i niepowtarzalność jej egzystencji. Podstawowe założenie brzmi: człowiek jest z natury dobry, posiada wolną wolę i dąży do samorozwoju, jeśli tylko zostaną zaspokojone jego podstawowe potrzeby (począwszy od biologicznych, poprzez potrzeby miłości i przynależności, aż do transcendencji). Może świadomie zmieniać swoje zachowania, za które ponosi odpowiedzialność. Sprawuje kontrolę nad swoim życiem, decyduje i działa, mając świadomość własnej śmiertelności i ograniczenia ram czasowych swojego pobytu na ziemi. Sam ustala własny system wartości i realizuje swoje możliwości. Oraz, co dla terapii najistotniejsze, posiada wrodzoną zdolność do samoleczenia. Psychoterapia humanistyczna polega na usuwania przeszkód i ograniczeń hamujących proces samoleczenia, będący naturalnym zasobem każdego człowieka. Dzieje się to głównie poprzez pomaganie klientom w akceptowaniu siebie i stawaniu się pełną osobą.
Terapeuci humanistyczni nie przestrzegają sztywnych procedur. Główną zasadą jest stworzenie klimatu bezwarunkowej akceptacji klienta, okazanie mu empatii i zrozumienia oraz docenienia jako człowieka. W relacji terapeutycznej to właśnie klient przyjmuje większą odpowiedzialność za kierunek i sukces terapii, podczas gdy terapeuta pełni głównie rolę doradcy, przewodnika i osoby wspierającej. Terapeuta może przyspieszyć proces poszukiwań klienta. Najistotniejszymi elementami terapii są dążenia klienta i jego wgląd w samego siebie. Sesje bywają często utrwalane (zapisywane), by śledzić etapy zdrowienia i postępy dokonywane przez klienta. Nie istnieją ściśle określone metody pracy terapeutów humanistycznych; ich rola jest niedyrektywna, nie narzucają swojej interpretacji klientom, starają się odzwierciedlać i klaryfikować, aby pomóc w zdefiniowaniu problemów. Terapeuta koncentruje się na kliencie jako niepowtarzalnej jednostce, unika ocen i interpretacji, nie narzuca tematów. W zamian terapia humanistyczna wymaga innego rodzaju zaangażowania – dzielenia się uczuciami i bycia autentycznym. Terapeuta, oferując bezwarunkową akceptację, uczy klienta jak akceptować samego siebie. Praca skupia się na “tu i teraz”, na obecnych decyzjach i działaniach klienta, na jego sytuacji takiej, jaka jest postrzegana przez jednostkę, na subiektywnym doświadczeniu jednostki bardziej niż na obiektywnej rzeczywistości.
